Hộ kinh doanh và doanh nghiệp: Phân biệt rõ ràng từ A đến Z
Bạn đang chuẩn bị khởi sự kinh doanh và phân vân giữa việc mở hộ kinh doanh hay thành lập doanh nghiệp? Dù cùng mục tiêu tạo ra thu nhập từ hoạt động kinh doanh, nhưng hai mô hình này lại có rất nhiều điểm khác biệt về pháp lý, quy mô, thuế và cả trách nhiệm pháp lý. Việc hiểu rõ sự khác biệt không chỉ giúp chủ kinh doanh chọn đúng mô hình ngay từ đầu mà còn tránh những rắc rối pháp lý và hạn chế khi mở rộng sau này.
Trong bài viết này, Sổ Bán Hàng sẽ giúp chủ kinh doanh phân biệt hộ kinh doanh và doanh nghiệp một cách rõ ràng từ A đến Z.
>> Mời bạn xem thêm:
Giải 5 bài toán khó của hộ kinh doanh khi áp dụng luật Thuế mới
Sổ Bán Hàng tự hào đạt giải Ba Giải thưởng Sáng tạo TP.HCM lần thứ 4 – năm 2025
Doanh thu dưới 200 triệu/ năm có phải đóng thuế không? Giải đáp chi tiết!
Bán hàng trên Facebook và tại cửa hàng: Cách tính thuế thế nào cho đúng?
Từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp: 6 lợi ích cần biết ngay!
Hộ kinh doanh và doanh nghiệp là gì?
1. Hộ kinh doanh
Hộ kinh doanh là mô hình kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên trong cùng một hộ gia đình đứng tên đăng ký. Đặc điểm nổi bật của mô hình này là chủ hộ phải chịu trách nhiệm vô hạn, tức là phải dùng toàn bộ tài sản cá nhân của mình để chịu trách nhiệm cho mọi nghĩa vụ phát sinh trong quá trình kinh doanh. Nói cách khác, không có sự tách biệt giữa tài sản cá nhân và tài sản kinh doanh, nên rủi ro tài chính có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chủ hộ nếu có tranh chấp hoặc nợ nần.
Mặc dù quy mô nhỏ, hộ kinh doanh vẫn được phép hoạt động tại nhiều địa điểm khác nhau. Tuy nhiên, chỉ được chọn một địa điểm duy nhất làm trụ sở chính. Đây sẽ là nơi tiếp nhận thông tin pháp lý, thực hiện khai báo và quyết toán thuế định kỳ với cơ quan thuế trực tiếp quản lý.
Đối với các địa điểm kinh doanh còn lại, hộ kinh doanh có trách nhiệm thông báo bằng văn bản tới cơ quan quản lý thuế và cơ quan quản lý thị trường địa phương. Việc thông báo này nhằm giúp đảm bảo việc quản lý thuế, kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh diễn ra minh bạch, đúng quy định pháp luật. Đồng thời, điều này cũng giúp hộ kinh doanh thực hiện đầy đủ nghĩa vụ kê khai doanh thu, chi phí và nộp thuế tại các địa điểm kinh doanh phụ.
>>Mời bạn xem thêm: 3 bước đăng ký hộ kinh doanh cá thể theo quy định mới nhất 2025
2. Doanh nghiệp
Theo khoản 10 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2020, doanh nghiệp được định nghĩa là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch rõ ràng, được thành lập hoặc đăng ký thành lập hợp pháp theo quy định của pháp luật, với mục tiêu chính là thực hiện hoạt động kinh doanh.
Ngoài định nghĩa chung, Luật Doanh nghiệp 2020 còn phân loại và làm rõ một số hình thức doanh nghiệp đặc thù, trong đó nổi bật có:
2.1. Doanh nghiệp nhà nước
Là doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết. Nội dung này được quy định rõ tại Điều 88 của Luật Doanh nghiệp 2020, nhằm đảm bảo vai trò kiểm soát của Nhà nước đối với các lĩnh vực kinh tế then chốt, hoặc những ngành có ảnh hưởng lớn đến an ninh kinh tế quốc dân. Đây là công cụ quan trọng để Nhà nước điều tiết và dẫn dắt thị trường trong một số lĩnh vực thiết yếu.
2.2. Doanh nghiệp Việt Nam
Là doanh nghiệp được thành lập và đăng ký hợp pháp tại Việt Nam, có trụ sở chính đặt trên lãnh thổ Việt Nam và tuân thủ đầy đủ pháp luật Việt Nam. Bao gồm các quy định về đăng ký kinh doanh, kế toán, tài chính, nghĩa vụ thuế và các nghĩa vụ pháp lý khác theo quy định hiện hành.
>> Mời bạn xem thêm: Hệ thống tính tiền bằng mã vạch là gì? Cấu tạo, lợi ích và bảng giá 2025
Hộ kinh doanh và doanh nghiệp: Phân biệt rõ ràng cho chủ kinh doanh
| Tiêu chí | Hộ kinh doanh | Doanh nghiệp |
| Đặc điểm chủ thể thành lập | Cá nhân, thành viên hộ gia đình là công dân Việt Nam có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015 (quy định tại khoản 1 Điều 80 Nghị định 01/2021/NĐ-CP) | Các tổ chức, cá nhân đều có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp tại Việt Nam theo quy định của pháp luật doanh nghiệp (Trừ những đối tượng được quy định tại khoản 2 Điều 17 Luật Doanh nghiệp năm 2020) |
| Đặc điểm quy mô | Hộ kinh doanh cá thể có quy mô nhỏ, sử dụng dưới 10 lao động và phải đăng ký kinh doanh tại một địa điểm cố định – có thể là nơi thường trú, tạm trú hoặc nơi thường xuyên diễn ra hoạt động kinh doanh.Nếu kinh doanh ngoài địa điểm đã đăng ký (như buôn bán lưu động), hộ kinh doanh phải thông báo cho cơ quan thuế và cơ quan quản lý thị trường. Ngoài ra, hộ chỉ được kinh doanh đúng ngành nghề đã đăng ký, ghi trên Giấy chứng nhận đăng ký hộ kinh doanh. | Theo Điều 7 Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp có quyền tự do kinh doanh trong tất cả ngành nghề mà pháp luật không cấm. Doanh nghiệp được tự chủ lựa chọn mô hình tổ chức, địa điểm kinh doanh, quy mô vốn và ngành nghề hoạt động.Ngoài ra, công ty không bị giới hạn quy mô, được quyền xuất nhập khẩu, tuyển dụng và sử dụng lao động theo đúng quy định của pháp luật lao động. |
| Số lượng lao động | Hộ kinh doanh cá thể giới hạn lao động không quá 10 người. | Số lượng lao động không bị hạn chế. Mỗi hình thức doanh nghiệp sẽ có những yêu cầu khác nhau về số lượng thành viên. |
| Điều kiện kinh doanh | Hộ kinh doanh cá thể được thành lập trong một số trường hợp nhất định theo quy định pháp luật.Các hoạt động như sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối, hoặc buôn bán nhỏ lẻ như hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, dịch vụ lưu động có thu nhập thấp thì không bắt buộc đăng ký hộ kinh doanh, trừ khi hoạt động trong ngành nghề kinh doanh có điều kiện.Còn lại, các cá nhân hoặc hộ gia đình khác có nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh theo quy định tại khoản 1 Điều 87 Nghị định 01/2021/NĐ-CP.Lưu ý: Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân và không được cấp con dấu như doanh nghiệp. | Doanh nghiệp bắt buộc phải đăng ký kinh doanh theo quy định của Luật Doanh nghiệp, tùy thuộc vào loại hình (ví dụ: công ty TNHH, công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân…).Sau khi đăng ký thành lập, doanh nghiệp phải có con dấu. Con dấu được sử dụng trong các trường hợp do pháp luật quy định hoặc khi các bên giao dịch có thỏa thuận về việc sử dụng con dấu để xác nhận văn bản, hợp đồng, hoặc các giao dịch liên quan. |
| Chế độ trách nhiệm | Cá nhân, nhóm người hoặc hộ gia đình khi đăng ký hộ kinh doanh sẽ phải chịu trách nhiệm vô hạn, tức là chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi nghĩa vụ phát sinh từ hoạt động kinh doanh. | Hầu hết các doanh nghiệp đều chịu trách nhiệm hữu hạn, tức là chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty.Tùy vào loại hình công ty (như công ty TNHH, cổ phần hay doanh nghiệp tư nhân), mức độ và phạm vi trách nhiệm được pháp luật quy định khác nhau. |
>> Mời bạn xem thêm: Tra cứu hóa đơn thuế online: Tăng minh bạch kinh doanh, bảo vệ người tiêu dùng
Ưu điểm và nhược điểm của hộ kinh doanh và doanh nghiệp
| Tiêu chí | Hộ kinh doanh | Doanh nghiệp |
| Ưu điểm | Thủ tục thành lập đơn giản, chi phí thấp Quản lý linh hoạt, phù hợp kinh doanh nhỏ | Có pháp nhân, dễ ký kết hợp đồng, mở rộng kinh doanh Dễ tiếp cận vốn đầu tư, đối tác tin tưởng hơn |
| Nhược điểm | Khó mở rộng quy môChịu trách nhiệm vô hạn, rủi ro cá nhân cao | Thủ tục kế toán, thuế và pháp lý phức tạp hơn Chi phí duy trì hoạt động cao hơn hộ kinh doanh |
>> Mời bạn xem thêm: Hóa đơn khách sạn: Cập nhật nhanh mẫu & quy định mới nhất
Khi nào nên chọn hộ kinh doanh, khi nào nên thành lập doanh nghiệp?
Việc lựa chọn mô hình hộ kinh doanh cá thể hay doanh nghiệp phụ thuộc vào nhiều yếu tố như quy mô hoạt động, mục tiêu phát triển, nguồn vốn, nhân sự và cả lĩnh vực kinh doanh. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể giúp bạn dễ dàng đưa ra quyết định phù hợp:
1. Trường hợp nên lựa chọn hộ kinh doanh:
- Hoạt động kinh doanh mang tính chất nhỏ lẻ, đơn giản, thường được quản lý bởi một cá nhân hoặc hộ gia đình, ví dụ như các hoạt động buôn bán nhỏ, mở cửa hàng, quán ăn, dịch vụ sửa chữa, làm tóc…
- Quy mô sử dụng lao động không vượt quá 10 người.
- Không có nhu cầu gọi vốn từ nhà đầu tư hoặc liên kết với các chủ thể khác.
- Nguồn vốn ban đầu có hạn, không cần thành lập bộ máy quản lý phức tạp.
- Muốn đơn giản hóa thủ tục thuế, kế toán, và các nghĩa vụ pháp lý liên quan.
- Sẵn sàng chấp nhận cơ chế chịu trách nhiệm vô hạn, tức là chủ hộ phải sử dụng toàn bộ tài sản cá nhân để thực hiện nghĩa vụ tài chính nếu phát sinh tranh chấp hoặc thua lỗ.
Mô hình này phù hợp với các cá nhân hoặc hộ gia đình kinh doanh ổn định ở quy mô nhỏ, ít mở rộng và ưu tiên tính linh hoạt trong quản lý.
>> Mời bạn xem thêm: Hóa đơn xăng dầu: Quy định & Hướng dẫn cách xuất chuẩn Thuế
2. Trường hợp nên thành lập doanh nghiệp:
- Có định hướng phát triển lâu dài, chuyên nghiệp, cần xây dựng thương hiệu, mở rộng quy mô hoạt động hoặc mở thêm chi nhánh.
- Cần thuê nhiều lao động hoặc phân cấp quản lý rõ ràng, có bộ máy tổ chức (giám đốc, kế toán, nhân sự…).
- Có kế hoạch gọi vốn, hợp tác kinh doanh, hoặc cần giao dịch với đối tác lớn, ngân hàng, tổ chức tài chính.
- Hoạt động trong các lĩnh vực yêu cầu tư cách pháp nhân rõ ràng như thương mại, xuất nhập khẩu, đấu thầu, hoặc cung cấp dịch vụ cho các tổ chức có quy mô.
- Sẵn sàng thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ về kế toán, báo cáo tài chính, tuân thủ pháp luật doanh nghiệp.
- Muốn tách biệt rõ ràng giữa tài sản cá nhân và tài sản doanh nghiệp thông qua cơ chế chịu trách nhiệm hữu hạn (chỉ trong phạm vi vốn góp hoặc cổ phần).
Mô hình doanh nghiệp phù hợp với các tổ chức, nhóm khởi nghiệp hoặc cá nhân có tầm nhìn mở rộng, cần xây dựng cấu trúc vận hành bài bản và đảm bảo tính pháp lý cao trong các giao dịch kinh tế.
>> Mời bạn xem thêm: Giá máy tính tiền quán cafe mới nhất 2025 – So sánh 5 dòng hot hit hiện nay
Case Study: Lựa chọn mô hình hộ kinh doanh hay doanh nghiệp?
Trường hợp 1: Hộ kinh doanh – Mô hình phù hợp với kinh doanh nhỏ lẻ
Chị Lan, 35 tuổi, sinh sống tại quận Bình Thạnh, TP. HCM, có tay nghề làm bánh truyền thống. Chị dự định mở một cửa hàng nhỏ tại nhà để bán bánh ngọt và nhận đặt hàng online theo đơn.
Tình hình thực tế:
- Tổng vốn đầu tư ban đầu khoảng 80 triệu đồng
- Không thuê nhân viên, chỉ có chồng và mẹ phụ giúp
- Không cần gọi vốn, không có kế hoạch mở rộng nhiều chi nhánh
- Ưu tiên hoạt động ổn định, thủ tục đơn giản, dễ quản lý
- Không yêu cầu hóa đơn VAT hay ký hợp đồng giá trị lớn
Giải pháp phù hợp: Chị Lan lựa chọn đăng ký hộ kinh doanh cá thể, vì:
- Thủ tục thành lập đơn giản, không cần mở tài khoản ngân hàng doanh nghiệp hay thực hiện báo cáo tài chính hàng quý
- Chị hoàn toàn kiểm soát hoạt động mà không cần bộ máy nhân sự
- Phù hợp với hoạt động quy mô nhỏ và ít rủi ro pháp lý phức tạp
- Chấp nhận cơ chế chịu trách nhiệm vô hạn vì quy mô vốn thấp
Kết quả: Chị Lan hoạt động ổn định, tận dụng tốt lợi thế chi phí thấp, quy trình gọn nhẹ và vẫn được cơ quan thuế quản lý phù hợp với mô hình hộ kinh doanh.
Trường hợp 2: Thành lập doanh nghiệp – Mô hình phù hợp với phát triển dài hạn
Anh Minh, 30 tuổi, kỹ sư công nghệ thông tin, có ý tưởng thành lập công ty chuyên cung cấp giải pháp phần mềm quản lý cho doanh nghiệp vừa và nhỏ. Dự kiến khởi nghiệp cùng hai người bạn.
Tình hình thực tế:
- Vốn góp ban đầu từ 3 thành viên: 500 triệu đồng
- Dự định tuyển 5–10 nhân sự trong 6 tháng đầu, phát triển sản phẩm và tiếp cận khách hàng doanh nghiệp
- Cần ký hợp đồng phần mềm với khách hàng tổ chức, cơ quan nhà nước
- Có kế hoạch gọi vốn từ quỹ đầu tư sau 1–2 năm
- Cần uy tín pháp lý và tư cách pháp nhân rõ ràng
Giải pháp phù hợp: Anh Minh và các cộng sự quyết định thành lập Công ty TNHH hai thành viên trở lên, vì:
- Có tư cách pháp nhân độc lập, dễ dàng ký kết hợp đồng, xin giấy phép thầu hoặc làm việc với tổ chức lớn
- Chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi vốn góp, đảm bảo an toàn tài sản cá nhân
- Có thể phân chia cổ phần, vốn góp rõ ràng giữa các thành viên sáng lập
- Tạo điều kiện thuận lợi cho việc gọi vốn, phát triển lâu dài và xây dựng thương hiệu
Kết quả: Công ty hoạt động bài bản ngay từ đầu, dễ dàng tiếp cận khách hàng doanh nghiệp và có tiềm năng mở rộng. Mô hình doanh nghiệp giúp nhóm sáng lập chuẩn hóa quy trình vận hành, xây dựng uy tín và chuẩn bị tốt cho giai đoạn tăng trưởng nhanh.
Kết luận rút ra từ hai trường hợp trên:
- Hộ kinh doanh phù hợp với hoạt động kinh doanh quy mô nhỏ, ít rủi ro pháp lý, ưu tiên sự đơn giản và linh hoạt.
- Doanh nghiệp phù hợp với hoạt động có định hướng phát triển lâu dài, cần tư cách pháp nhân, khả năng huy động vốn và tổ chức quản lý rõ ràng.
>> Mời bạn xem thêm: Mẫu hóa đơn giá trị gia tăng kiêm tờ khai hoàn thuế chuẩn Thông tư 32: Chủ kinh doanh cần biết!
Sổ Bán Hàng – Giải pháp xuất hóa đơn điện tử chuẩn Thuế cho chủ kinh doanh
Sổ Bán Hàng phối hợp cùng các đối tác cung cấp hóa đơn điện tử uy tín như: FPT, M-Invoice, VNPT, Hilo mang đến cho chủ doanh nghiệp nhiều tiện ích, đảm bảo thực hiện đúng quy định mới về thuế theo Nghị định 70, áp dụng vào 06/2025.
Sổ Bán Hàng giúp xuất, lưu trữ và quản lý HĐĐT nhanh chóng, dễ dàng, chính xác và bảo mật, rất dễ cài đặt và sử dụng, không cần đầu tư thêm thiết bị cồng kềnh, xuất HĐĐT ngay trên chiếc điện thoại.
- Kết nối và khởi tạo với Hoá đơn điện tử (HĐĐT) và Chữ ký số (CKS) hợp lệ
- Xuất hóa đơn điện tử (HĐĐT) trên Máy tính tiền
- Quản lý toàn bộ hóa đơn điện tử
- Thiết lập báo cáo thuế cơ bản đối với Nhóm đóng thuế khoán
- Cài đặt điều kiện để hóa đơn tự động phát hành theo nhu cầu
Ưu đãi đặc biệt cho chủ doanh nghiệp khi sử dụng Sổ Bán Hàng. Chỉ cần đăng ký gói dịch vụ từ 1 năm trở lên, chủ kinh doanh sẽ nhận ngay bộ quà tặng cực kỳ giá trị:
🎁 Miễn 100% phí khởi tạo hóa đơn điện tử – tiết kiệm ngay 1.100.000đ
🎁 Giảm 50% phí chữ ký số
🎁 Tặng thêm 1.000 hóa đơn điện tử miễn phí để bắt đầu kinh doanh dễ dàng hơn
🎁 Nhận giá ưu đãi lên tới 50% khi mua thêm HĐĐT
>> Mời bạn xem thêm: Sổ Bán Hàng E-Invoice: Giải pháp xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền trên điện thoại dành cho hộ kinh doanh
Việc phân biệt hộ kinh doanh và doanh nghiệp không chỉ là kiến thức pháp lý, mà còn là chìa khóa giúp chủ kinh doanh chọn đúng mô hình để khởi đầu và phát triển bền vững. Dù chọn hình thức nào, hãy luôn đảm bảo chủ kinh doanh hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và định hướng phát triển dài hạn.
>> Mời bạn xem thêm:
Tác động của Thông tư 78 về hóa đơn điện tử đến hộ kinh doanh
8 Tiêu chí lựa chọn phần mềm hóa đơn điện tử phù hợp cho hộ kinh doanh hiện nay
Mẫu hóa đơn điện tử ngành bán lẻ: Đơn giản – chính xác – chuẩn Thuế